Auteur: Floor

Het waarom en hoe voor vastgoedeigenaren, projectontwikkelaars en opdrachtgevers in de bouw

Op de eerste regenachtige dinsdag van het ‘naseizoen’, was het bij BioPartner 5 in Leiden allesbehalve druilerig. Gebouwenmarktplaats en het Nationaal Renovatie Platform (NRP) organiseerden daar de ideale kick-off van het nieuwe academische jaar met een kennissessie over Paris Proof bouwen met bestaand vastgoed.

Dat er gebouwd moet en blijft worden, is duidelijk. Maar om te kunnen blijven bouwen zijn er voldoende en betaalbare bouwmaterialen, goedkope financiering en voldoende investeerders nodig, naast ook nog minimale CO2-uitstoot en circulaire eisen. Blijven bouwen betekent binnen het carbon budget blijven door in bouw en renovatie impactvol hergebruik van bestaand vastgoed te combineren met biobased materialen. “Bouwen mét het bestaande, of misschien juist blijven bouwen dankzij het bestaande vastgoed”, zoals dagvoorzitter Hylke Faber van Brokkenmákers opmerkte.

Tekst gaat verder onder de afbeelding 

Daarom bouwen met het bestaande

Bouwen met het bestaande voorkomt het risico op straks niet meer mogen en kunnen bouwen. Een cold hard truth van Michel Baars, oprichter van het Urban Mining Institute. Er worden al 25 jaar mooie verhalen verteld over wat er beter kan en moet, maar de oplossingen die nu al beschikbaar zijn worden nog niet eens optimaal gebruikt. De ambitie en urgentie lopen uit de pas. En het kán, want urban mining is een volwaardig alternatief voor traditionele bouwmethoden met virgin materialen. De waarde van herbruikbare materialen stijgt, en wanneer vervuiling geld kost of er door CO2 net als bij stikstof bouwprojecten stil komen te liggen, wordt duurzaamheid ineens aantrekkelijk. “Circulair is de enige winnende strategie,” aldus Baars. Hij pleit voor bouwen met secundaire bouwmaterialen en ontwerpen met het oog op toekomstige ontmanteling, waarin gebouwen eenvoudig uit elkaar te halen zijn. “Iedere architect moet een legodoos leveren: op de voorkant wat hij heeft gemaakt en op de achterkant wat je er nog meer van zou kunnen maken.”

“Circulair is de enige winnende strategie”

De rekensom kan uit: goedkoper lenen dankzij duurzaamheid

Mantijn van Leeuwen, managing director van NIBE, onderstreept zowel de financiële als klimatologische urgentie en de noodzaak voor bedrijven om nú te handelen, vooral met strengere Europese wetgeving op komst. “Bedrijven die duurzaamheid omarmen krijgen goedkoper leningen, terwijl anderen hun producten mogelijk niet meer mogen verkopen,” waarschuwt hij. Binnen het CO2-budget blijven in de bouw is geen sinecure. Bouwen met het bestaande en aanvullen met biobased materialen is dus de enige optie, en de rekensom maakt NIBE voor steeds meer bedrijven sluitend.

De tekst gaat door onder de foto’s

.   

Architect wordt verzamelaar

In de sessie werd er gefocust op het eerste. Om gebruik te maken van het bestaande moeten we inzicht hebben in de vrijkomende materiaalstromen uit onze nog te slopen gebouwde omgeving, zodat we daarmee kunnen ontwerpen. Wie bewijst dat prachtig én Paris Proof bouwen met het bestaande kan, is Jan Willem ter Steege, architect bij Popma ter Steege Architecten (PTSA). Hij ontwierp BioPartner 5 (zie foto’s hierboven) en pleit voor hergebruik in elk project. “We hebben de neiging om in één oplossing te denken, maar een gebouw bestaat nu eenmaal niet uit één zone of functie. Door de behoeften van die verschillende zones te zien, hoeft niet elk onderdeel aan dezelfde standaarden te voldoen. Een laboratorium heeft andere eisen dan een entree of kantoor. Dit vertaalt zich door in de ontwerp- en materiaalkeuzes”, oppert hij.

“We willen bewaren wat een plek een plek maakt”

Hybride oplossingen komen dan samen tot een betekenisvol resultaat. “We willen bewaren wat een plek de plek maakt; daar zit een verhaal in,” zegt hij. Dit betekent dat het hergebruik van materialen lokaal gebeurt, zoals bij het universiteitsgebouw met materialen van de campus zelf. De rol van de architect verbreed dan met die van verzamelaar en curator van materialen. Dit proces, hoewel complex en interessant uitdagend, hoeft niet duurder te zijn en loont ontzettend; BioPartner 5 behaalde een uitstoot van slechts 212 kg CO2 per m² tegenover de gemiddelde 324 kg CO2 per m2 voor een kantoorgebouw (en 250 kg CO2 per m2 voor Paris Proof).

Slim ontwerpen met (lokaal) donormateriaal

Paul Korthagen, directeur bij IMd Raadgevende Ingenieurs, onderschrijft het verhaal van Jan Willem – slim ontwerpen met donormaterialen kan goed en lokaal. Vanuit zijn rol doet hij niet anders. Van het inventariseren van beschikbare materialen (sterkte, hoe ze vastzitten, te ontmantelen en weer in elkaar te zetten zijn) tot de logistiek van opslag en hergebruik. Ook grondig materiaalonderzoek, zoals trekproeven en analyses van de chemische samenstelling, doet IMd veel. Dit leidde tot de ontwikkeling van een vrij beschikbare standaardprocedure die hergebruik van constructiestaal vergemakkelijkt (zie NTA8713). En tot het verantwoordelijkheid nemen voor de sterkte van het hergebruikte materiaal. 

Tekst gaat verder onder de afbeelding

It takes a village

Als de middag in cold hard truths zou moeten worden samengevat, is het eeuwenoude ‘it takes a village’ wel de meest evidente: bouwen met het bestaande kan al lang, kan binnen tijd, CO2-budget en met materiaalgaranties, maar vereist samenwerking vanuit bouw- en sloopafdelingen, support vanuit de boardroom en een rekensom die hard maakt dat hergebruik en bouwen met het bestaande ook financieel loont. Aanwezigen kregen alle ingrediënten en hulp vanuit de experts aangeboden en de eerste concrete matches van vraag-antwoord en vraag-aanbod werden ter plekke beklonken. 

Ook benieuwd naar het ‘hoe’? De sprekers tezamen bieden je graag het antwoord en zijn te bereiken via info@gebouwenmarktplaats.nl.

Met grote dank aan onze sprekers: Mantijn van Leeuwen (NIBE), Paul Korthagen (IMd Raadgevende Ingenieurs), Jan Willem ter Steege (Popma ter Steege Architecten), Michel Baars (Urban Mining Institute) en Mirjam Schmüll (Brokkenmákers / Gebouwenmarktplaats)

Update 5 augustus: Vanwege grote belangstelling is deze sessie vol. Wil je op de reservelijst en gemaild worden als er eventueel een plek vrij komt? Laat dan via deze link je gegevens achter.

Hoe kan bestaand (eigen) vastgoed ruimte bieden in het ‘Paris Proof’ realiseren van gebouwen? Wat is een CO2-budget, hoe is dat opgebouwd en hoe blijf je er binnen? Hoe ontwerp je op basis van een bestaande constructie? En hoe realiseer je dan die budgetruimte?

Het antwoord op die vragen onderzoeken we tijdens de bijeenkomst ‘Paris Proof bouwen met bestaand vastgoed’ op 10 september, georganiseerd door Gebouwenmarktplaats en NRP.

Programma

Tijdens de bijeenkomst geven verschillende experts antwoorden uit eigen ervaring en aan de hand van concrete praktijkvoorbeelden:

• • Wat is de noodzaak: Mirjam Schmull (Gebouwenmarktplaats en Brokkenmákers)
  • Inzicht in CO2-budget: Mantijn van Leeuwen (directeur NIBE) 
  • Lessen ontwerp Biopartner 5, eerste Paris Proof-gebouw van Nederland: Jan Willem ter Steege (architect Popma Ter Steege Architecten)
  • Lessen hergebruik en certificering staal: Paul Korthagen (directeur IMd Raadgevende Ingenieurs) 
  • Inzicht in hergebruik en materiaalwaarde: Michel Baars (directeur Urban Mining Institute)

Hylke Faber (Brokkenmáker en Programmamanager Energie en Materialen bij NRP) modereert de middag. We sluiten de bijeenkomst af met een excursie door Biopartner 5, waarbij architect Jan Willem ter Steege je meeneemt in zijn ontwerpoverwegingen. Napraten kan uiteraard nog even bij de borrel. 

Aanmelden reservelijst

Vanwege grote belangstelling is deze sessie vol. Wil je op de reservelijst en gemaild worden als er eventueel een plek vrij komt? Laat dan via deze link je gegevens achter.

Locatie: Biopartner 5

We zijn te gast bij Biopartner 5, en dat is niet toevallig. Dit nieuwe laboratorium op het Leiden Bio Science Park is het eerste Paris Proof-gebouw van Nederland, mede dankzij het grootschalige hergebruik van bouwmaterialen. De grootste winst is behaald door de staalconstructie samen te stellen uit 165.000 kg staal verkregen uit een oud laboratorium van de Universiteit Leiden. 

Om écht bij te dragen aan CO2-reductie, moeten we ontwerpen en bouwen op basis van bestaand vastgoed. 

Momenteel wordt hergebruik van bestaande panden nog onvoldoende meegenomen in de uitvraag voor nieuwbouw en onvoldoende geborgd in de sloopuitvraag. Denk aan het niveau van een-op-een hergebruik van bouwmaterialen. Terwijl hier juist de meeste impact te behalen valt. We moeten groter denken dan hergebruik van toiletpotten en deuren, als we op grote schaal CO2 willen besparen. 

In gesprek met de hele bouwketen

Daarom werkt Gebouwenmarktplaats, samen met de gehele bouwketen, aan een overzicht voor de sloop- en nieuwbouwuitvraag gericht op hoogwaardig hergebruik. Dat doen we in samenwerking met onder andere VERAS, BNA, NEPROM, NRP, gebouweigenaren, architecten en slopers. Want er is animo, er zijn verschillende gesprekken en leidraden, maar: waar vind je wat, wanneer pas je het toe en van welke lessen kun je echt iets leren? Dat gaan we inzichtelijk maken met een een overzichtelijk document met bronnen, lessen en ervaringen. 

Duidelijke kaders bij het stimuleren van hoogwaardig hergebruik

Zo wordt het voor de hele keten (nog) duidelijker wat je per fase moet doen om hoogwaardig hergebruik te stimuleren. Gebaseerd op de succesvolle praktijk. Zodat we niet telkens het wiel uitvinden maar voortbouwen op alle goede voorbeelden. 

Samen met ons expertteam brengen we dit in kaart. En nodigen we jou uit als meedoener en tegenlezer.In het najaar organiseren we een ‘doe mee’-moment, waarbij de gehele markt kan aanhaken, inclusief vastgoedeigenaren en opdrachtgevers.

Meedenken?

Wil je meedenken, meedoen of tegenlezen?  Of heb je een document, leidraad, geleerde les of epic fail die we moeten meenemen? Laat het ons weten via dit formulier. We betrekken je graag! 

We staan in Nederland voor een enorme vervangingsopgave voor onderwijshuisvesting. De gemiddelde school is 69 jaar oud en de kwaliteit ervan is vaak ondermaats. Tegelijkertijd moeten we ook verduurzamen en de CO2-impact van (ge)bouwen terugdringen. En dat vraagt om een radicaal andere aanpak en manier van samenwerken.

Nú al milieuwinst boeken

Draaijer en Brokkenmákers, respectievelijk partner en initiatiefnemer van Gebouwenmarktplaats, willen bijdragen aan deze vervangingsopgave, maar vooral ook nú milieuwinst boeken. Dat doen we al op dit platform, door doel- en donorgebouwen met elkaar te verbinden. Maar we willen concreter dan dat. Want hoe kunnen we Integrale Huisvestingsplannen nog circulairder en duurzamer maken door gebruik van donorgebouwen en/of secundaire materialen?

Aansluiten bij programma’s Onderwijshuisvesting

Draaijer ziet de Strategische en Integrale Huisvestingsplannen, en de uitvoeringsplannen die hieruit volgen, als een belangrijk instrument om sturing te geven aan de cyclus van doel- en donorgebouwen. Daarbij zien we dat we de Programmatische Aanpak Onderwijshuisvesting en het Innovatieprogramma Onderwijshuisvesting vanuit het Ministerie van OCW misschien een mooi duwtje in de rug kunnen geven. Maar dit brengt wel de nodige uitdagingen met zich mee.

Rondetafelsessies met gemeenten en onderwijsinstellingen

Daarom gaan we binnenkort met een aantal gemeenten en onderwijsinstellingen in gesprek over de kansen en uitdagingen die een op doel- en donorgebouw gerichte aanpak met zich meebrengt. Deze Ronde Tafels vinden plaats op een nader te bepalen locatie in Utrecht en Groningen. De exacte data plannen we met de geïnteresseerden.

Wil je meedenken? Stuur dan een mailtje naar info@gebouwenmarktplaats.nl

Op Valentijnsdag heeft Gebouwenmarktplaats, samen met partner Universiteit Utrecht, een volgende stap gezet in het ontwerpen en bouwen op basis van het bestaande. Dat deden we op een toepasselijke locatie: Biopartner 5 op het Leiden Bio Science Park. Dit laboratorium is het eerste ‘Paris Proof-gebouw’ van Nederland, door grootschalig hergebruik van donorstaal.

Biopartner 5 is ontwikkeld als kwartiermaker in een nog kaal, nieuw deel van het Leiden Bio Science Park. Het heeft de ambitie een ontmoetingsplek voor de campus te zijn en is daarom ontworpen als een kleine stad met een variatie aan pleinen, tuinen, paviljoen, ontmoetings- en werkruimtes.

Bouwen met het bestaande: de geleerde lessen

Architect Jan Willem ter Steege (Popma ter Steege Architecten) en constructeur Paul Korthagen (IMd Raadgevende Ingenieurs) laten met Biopartner 5 zien dat oude liefde niet roest. Ze deelden hun ervaringen en geleerde lessen. Bouwen met het bestaande en gecontroleerd hoogwaardig hergebruik is goed mogelijk door: 

• in zones te denken (hergebruik waar kan, nieuw waar moet)
• circulair productdenken toe te passen (focus op producten die impact maken, zoals de constructie)
• CO2-budget (Paris Proof) te gebruiken binnen vastgoedprojecten
• opdrachtnemers en partners te selecteren die duurzaamheid echt doorleven en in de praktijk brengen
• uit de bubbel van de eigen afdeling of organisatie te stappen en integraal te gaan werken

Heel tof om te zien welke energie er loskwam bij alle betrokkenen van verschillende afdelingen en disciplines van de Universiteit Utrecht. 

Bedankt voor alle inspiratie, energie en de ‘gewoon’ doen mentaliteit!

Wij zijn ontzettend trots op de financiële ondersteuning van de TBI Klimaattrein: een maatschappelijk initiatief van TBI vaart te maken op weg naar het Klimaatakkoord van Parijs. Onze collega Hylke Faber pitchte ons initiatief voor de jury: dé plek waar je vroegtijdig gebouwen vindt die verplaatst of ontmanteld worden. 

Sneller, radicaler en samen op weg naar Parijs

“De gebouwde omgeving is verantwoordelijk voor 40% van de emissies. Met innovaties als houtbouw, CO2-arm beton en fossielvrije energie maken we al stappen in de goede richting, maar om Parijs te halen, moet het allemaal veel sneller, radicaler en vooral samen”, aldus Douwe van den Wall Bake van de TBI Klimaattrein, “daarom ondersteunt TBI vooruitstrevende organisaties en initiatieven in de bouw.”

Wij zijn ontzettend trots op de support en pakken in sneltreinvaart door om materiaal, energie en CO2 te besparen door te ontwikkelen, ontwerpen en bouwen op basis van het bestaande.

Wat gaan we doen?

De komende maanden werken we aan:

• • een nieuwe sloopuitvraag gericht op hoogwaardig hergebruik in nieuwe doelgebouwen

• • het verder in kaart brengen van vrijkomende gebouwen

Doe je ook mee?

Ben jij de aangewezen persoon om ons te helpen met:

• • Het inzichtelijk maken van welke te verplaatsen en ontmantelen panden beschikbaar komen;

• • En/of het opstellen van een circulaire uitvraag/passage gericht op hoogwaardig hergebruik van te slopen panden, die gebruikt kan worden in tender uitvragen?

Dan komen wij graag met je in contact!